મારું નહિ, આપણા સૌનું – કૃષ્ણકાંત

આફ્રિકન જન-જાતિની રહેણી-કરણી અને રિવાજોનું અધ્યયન કરતો એક માનવ-વિજ્ઞાની મોટાભાગનો સમય કબીલાનાં બાળકોથી ઘેરાયેલો રહેતો હતો. એક વાર તેણે બાળકો સાથે એક નાનકડી રમત રમવાનું વિચાર્યું. તેણે વાડકીમાં કેટલીક ચોકલેટ્સ લઈ તેને એક ઝાડ નીચે મૂકી દીધી. ત્યારબાદ તેણે બાળકોને સમજાવ્યાં કે જેવું તેઓ ‘રન’ બોલે, ત્યારે બાળકોએ ઝાડ તરફ દોડવાનું શરૂ કરવું અને જે બાળક ત્યાં સૌથી પહેલાં પહોંચશે, બધી જ ચોકલેટ્સ તેની. બધાં બાળકો એક લાઈનમાં ઊભાં રહી ગયાં અને તેના સંકેતની રાહ જોવા લાગ્યાં. જેવું તેણે ‘રન’ કહ્યું, દરેક બાળકે એકબીજાના હાથ પકડી લીધા અને સૌ સાથે તે ઝાડ તરફ દોડવા લાગ્યાં. તે બધાં એક સાથે તે ઝાડ સુધી પહોંચ્યાં અને ત્યાં મૂકેલી ચોકલેટ્સ વહેંચી લીધી. આ જોઈ માનવ-વિજ્ઞાની તેમની પાસે ગયો અને તેમને પૂછ્યું કે બધાં સાથે જ કેમ દોડ્યાં ? જો કોઈ એક જણ સૌથી પહેલાં ત્યાં પહોંચી ગયો હોત તો બધી જ ચોકલેટ્સ મેળવી શક્યું હોત.
ત્યારે બાળકોની પ્રતિક્રિયા હતી – ‘ઉબંટુ.’ તેમનામાંથી એક બાળક બોલ્યો, ‘જો બાકીનાં દુઃખી હોય તો અમારામાંથી કોઈ એક ખુશ કેવી રીતે થઈ શકે છે ?’ ‘ઉબંટુ’ આફ્રિકન જન જાતિઓની એક ફિલસૂફી છે. જેને આ રીતે સમજાવી શકાય છે કે, ‘હું જે કંઈ છું તે અમે બધા છીએ.’ ‘ઉબંટુ’ ખાસ કરીને એ તથ્યને રેખાંકિત કરે છે કે તમે માણસ તરીકે માત્ર પોતાની જાત સુધી જ સીમિત ન રહી શકો અને જ્યારે તમારી અંદર આ ખૂબી ‘ઉબુંટુ’ હોય છે, ત્યારે તમે તમારી ઉદારતા માટે ઓળખાવ છો. આપણે મોટાભાગે એક-બીજાથી અલગ રહીને માત્ર પોતાના વિશે વિચારીએ છીએ. હકીકત એ છે કે આપણે જે કરીએ છીએ, તેનાથી આખી દુનિયા પ્રભાવિત થાય છે. ખાસ તો, જ્યારે કોઈપણ સારું કામ થાય ત્યારે તેનો ફેલાવો સમસ્ત વિશ્વમાં થાય છે.
કમ્પ્યુટરો જ્યારથી આપણી રોજબરોજની જિંદગીના આટલા બધા મહત્વના ભાગ બની ગયા ત્યારે તેનો ફાયદો લઈને બિલગેટ્સ જેવાએ Microsoft નામની કંપની બનાવી. Microsoft એક એવી Operating System બનાવી જેના પર એકાધિકાર હોય. આવી પદ્ધતિ વિકસાવવાને લીધે જ તે દુનિયાનો સૌથી શ્રીમંત માણસ બન્યો. કેટલાક સોફ્ટવેર એન્જિનીયર્સને આ કઠતું હતું. તેમને થયું આવું તો ન ચાલે. એમણે એક ગ્રુપ (કમ્યુનિટી) બનાવી જેનું નામ પાડ્યું ‘ઉબુંટુ’. આ મિત્રોએ ખૂબ પ્રયત્ન કરી, પોતાનાં સમય-શક્તિ વાપરીને Microsoft ના આ એકાધિકારને તોડવાનું નક્કી કર્યું. તેમણે Linux નામનો પ્રોગ્રામ વિકસાવ્યો – જેને કોઈ પણ વાપરી શકે, જેના પર કોઈનો અધિકાર ન હોય. ઉબુંટુનો અર્થ થાય છે સહકાર અને એકબીજા સાથે વહેંચીને જીવવું. Microsoftના એકાધિકારને તોડવા માટે રચાયેલ Operating Systemનું નામ તેથી જ Ubuntu રાખવામાં આવ્યું. જેના નામમાં જ ‘વહેંચવું’ નિહિત છે. આજે વિશ્વના ખૂણે ખૂણે આ સિસ્ટમ વધુ ને વધુ લોકપ્રિય બની રહી છે, કારણ કે તેને સામાન્ય લોકો પણ સહેલાઈથી વાપરી શકે તેવી બનાવવની મહેનત તેની પાછળ થઈ રહી છે. તેમ જ તેણે Microsoft જેવી વિશાળકાય કંપની સામે એક મોટો પડકાર ઊભો કર્યો છે. આને માટે કામ કરનારા છે નાના-મોટા-સ્વતંત્ર અને ન્યાયપ્રેમી એવા સોફટવેર એન્જિનીયરો.
માઈક્રોસોફટ અને એપલ જેવી કંપનીઓએ પોતાની બંધિયાર અને માલિકીવાળી સિસ્ટમને આધારે ભલે અબજો ડોલર ઘર ભેગા કર્યા હોય પરંતુ, સમાજે બતાવી દીધું છે કે જેટલો ઝડપી ફેલાવો ઓપન સિસ્ટમનો થાય છે તેટલો આવી બંધિયાર સિસ્ટમનો નથી થતો. (‘ભૂમિપુત્ર’ સામાયિકમાંથી સાભાર.)
.